Wijnen uit Toscane

Deceuninck Patrick, Columnist
27 01 2020

Photo : Toscane - Pixabay
Rudi Maes

Italië kent een ongeëvenaarde diversiteit in zijn wijnaanbod. Jaarlijks is het in Toscane voor wijnprofessionals verzamelen geblazen voor de “Anteprime di Toscane”, georganiseerd door de verschillende Consorzio. Dit jaar gaat alles door van 15 tot 22 februari 2020 op verschillende locaties. Telkens is dit de uitgelezen kans om verrassende ontdekkingen te doen in deze toonaangevende wijnregio van wereldniveau.

Toscane bestaat voor meer dan twee derde uit heuvels en bergen, die al duizenden jaren ideale voorwaarden voor de wijnbouw creëren. De grote verscheidenheid aan wijnsoorten weerspiegelt de variatie van het terroir. Toscane bestaat uit twee geografische gebieden: de Tyrrheense kustzone, die zich uitstrekt van de provincie Livorno, voorbij Grosseto tot de grens met Lazio, en de Centrale Heuvels in de provincies Florence en Siena. De meeste wijngaarden in de provincies Pisa en Lucca liggen in het binnenland, waar het warme, maritieme klimaat wijnen oplevert die lijken op die van de kust.

Herkomstbenamingen
Het systeem van kwaliteitsaanduiding zoals in andere wijnstreken, is in Italie zowel fascinerend als ingewikkeld. Het zegt niet zoveel over de kwaliteit. Het hoogste kwaliteitsniveau zou DOC(G) (denominazione de origine controllata e garantita) zijn, gevolgd door DOC (denominazione de origini controllata). De werkelijkheid is gecompliceerder. Rond 1960 had Toscane het bijzonder moeilijk. Economische verschuivingen maar vooral de verloedering van de wijnkwaliteit lagen aan de grondslag van deze malaise. Door het streven naar kwaliteit in de jaren 70 van vorige eeuw werden de criteria voor de kwaliteitsaanduding steeds minder nageleefd. De wijnbouwers namen praktijken over uit andere landen zoals Californië en Frankrijk zoals de Franse druivenrassen (als Cabernet Sauvignon, Chardonnay, Syrah en Merlot), temperatuur gecontroleerde gisting en de opvoeding van wijnen in barriques. Een achterhaalde assemblage, zoals bij Chianti met zijn verplicht aandeel witte wijn, of de verouderde vinificatiemethoden zoals bij Brunello werden achterwege gelaten. Daar bleef het niet bij, ze begonnen ook vrij onbevangen met de creatie van een geheel nieuwe topwijnen. Zo onststonden in deze periode de ‘super toscanen’.

Super Tuscans
Door het herstel in de jaren zeventig kwam de ene na de andere producent met spectaculaire nieuwe wijnen voor de proppen die niet voldeden aan de voorschriften van kwaliteitsaanduiding. De eerste voorbeelden van deze nieuwe stijl waren de “super tuscans”: de Sassicaia uit Bolgheri en de Tignanello van Antinanori. Vooral de Tignanello, een cuvée van Sangiovese en Cabernet Sauvignon (80-20 verhouding), maakte de weg vrij voor andere beroemde wijnen als Camartina, Vigorello, Grifi, Balifico, Cabreo, Monte Vertine of Convivio. De “dissidenten” waren eerst gedwongen hun wijnen te etiketteren als simpele tafelwijn, vino da tavola (VdT), maar de “Super Tuscans“ waren echter geboren! In het begin van de jaren ’90 werd voor deze wijnen een speciale herkomstbenaming IGT (Indicatizione Geografica Typica) in het leven geroepen.

Druivenrassen
De ster onder de inheemse blauwe variëteiten is de sangiovese, die de basis vorm voor Chianti Classico, Brunello di Montalcino en Nobile di Montepulciano. Deze druif heeft het opemerkelijk vermogen om elk terroir en microklimaat tot uitdrukking te brengen. Hierdoor weet elk wijnbouwgebied zich te onderscheiden qua smaak en typicteit ondanks dezelfde soort druif. Bij witte druiven is dan weer de vernaccia (van San Gimignano) toonaangevend.

Chianti
Toscane is het herkomstgebied van de chiantiwijn. De wijn wordt uit nostalgisch-toeristisch oogmerk ook nog geleverd in de gekende mandflessen (fiaschi). De kwaliteit van de wijn beweegt zich tussen matig en zeer goed. Ten noorden en oosten van Florence vinden we al het betere gebied van Chianti, met name de frisse wijnen van Chianti Ruffina. De wijn wordt verkregen uit 70-100 % Sangiovese druiven, en met per wijnmaker toevoegingen van rode druiven als Canaiolo Nero, Colorino, Cabernet Sauvignon of Merlot en de witte druiven Malvasia Bianca en Trebbiano toscano

Grofweg zijn er twee soorten Chianti: als er geen nadere aanduiding op het etiket staat gaat het om de “annata” of “novello”: wijnen die in het jaar van de oogst op de markt komen; veelal begin november. Vaak worden deze wijnen gekenmerkt door “macération carbonique” en zijn bedoeld om jong te drinken.
Wanneer aan de voorwaarde van twee jaar lagering op fust en zes maanden rijping in de fles wordt voldaan, mag de wijn het predicaat "Riserva" hebben. Deze zal met het bewaren winnen aan complexiteit en geurrijkdom. De toevoeging “Superiore”: betekent dat de wijn 1% meer alcohol heeft dan de "gewone" versie.

Chianti Classico
Ten zuiden van Florence strekt zich de historische Chianti Classicozone uit met zijn verschillende microklimaten. Hier schittert uiteraard de ster van de sangiovesedruif. Deze kwaliteitswijn kan je herkennen aan het typische zegel van de Consorzio Chianti Classico waar een zwarte haan op staat afgebeeld. Hier vinden we onder andere een “Super Tuscan” van de beroemde familie Antinori die al 26 generaties wijn maakt. De druiven zijn afkomstig van de Tignanello wijngaard in het hart van de Chianti Classico appellatie.

Brunello di Montalcino
Als chianti de populairste wijn van Italië is, is de Brunello zeker een van de gerenommeerdste. In tegenstelling tot de chianti wordt hij alleen uit een kloon van de sangiovese grosso-druiven gemaakt. Het ontstaan van deze wijn is aan Feruccio Biondi-Santi te danken. Hij vulde niet alleen in 1888 de eerste fles die officieel de naam brunello di Montalcino droeg, maar had daarvoor ook zorgvuldig de selectie van de geschikte druiven gemaakt. Goede brunello is zeer krachtig, wordt al jong gekenmerkt door tannine en ontvouwt na de rijpingsperiode een wonderbaarlijk aroma dat aan kruiden, wild, venkel en wilde tabak doet denken. De jong al goed drinkbare tweede wijn uit dit gebied wordt onder de naam rosso di Montalcino verkocht. Last but not least wordt hier uit muscatel-druiven de zoete moscadello di Montalcino gebotteld.

Nobile di Montepulciano
Een andere prachtige kwalitatief hoogstaande wijn, de vino nobile di Montepulciano komt uit het pittoreske Montepulciano en omstreken. Dit een relatief klein stadje in het zuiden van Toscane, troont meer dan 600 meter hoog boven het Chianti-dal -bekend vanwege zijn runderen- en boven het meer van Trasimeno in Umbrië. Deze wijnen hebben over het algemeen een uitstekende reputatie onder kenners en wat hen onder ander bijzonder maakt is dat de Vinos Nobiles di Montepulciano voorafgaand aan hun verkoop twee à drie jaar doorbrengen in Franse vaten. De tweede wijn van de streek wordt zoals elders als “rosso” vermarkt.

Vernaccia di San Gimignano
De belangrijkste witte wijn van de regio komt uit de omgeving van het 'Manhattan van Toscane', de stad waar nog altijd 14 middeleeuwse stadstorens de skyline bepalen. Van de vernacciadruif worden hier smakelijke witte wijnen gemaakt met de DOCG-status.

Langs de kust - het Maremmagebied
In het westen, in de heuvels aan de Toscaanse kust van de Thyrreense Zee wordt ook wijn verbouwd, en niet zomaar wat wijn. Hier maakt men verfijnde op bordeaux geïnspireerde wijnen, door de sangiovese-druif te vermengen met andere druiven.
Het Maremmagebied waren vroeger moerassen die onder het bewind van Mussolini werden droog gelegd. Nadien volgde de aanplant van de eerste wijnstokken. Dit gaf de aanzet in 1968 -in het dorp Bolgheri- tot de eerste 'Super Tuscan' één van de beste rode wijnen ter wereld, de Sassicaia.
Meer zuidelijker in de provincie Grossetto, in en rondom het dorp Scansano in de Maremma regio wordt namelijk de Morellino di Scansano DOC geproduceerd. Morellino is de lokale naam voor de eerdergenoemde autochtone druivensoort Sangiovese en vormt minstens 85% van deze wijn.

Vin Santo
Echt Toscaans is de Vin Santo (letterlijk 'heilige wijn'), een wijn van ingedroogde druiven die rijpt in kleine houtenvaatjes. Vin Santo is soms zoet, lichtzoet of droog, maar steevast duur in het maken. De betere Vin Santo heeft een DOC, waarvan er inmiddels meer dan 10 bestaan. Malvasia en trebbiano worden het neest gebruikt, maar in sommige gebieden zijn pinot blanc, pinot gris, chardonnay en sauvignon toegestaan. Een kenmerkend besluit van de Italiaanse maaltijd is het eten van droge amandelkoekjes, cantuccini, die gedoopt worden in Vin Santo.

Het spreekt voor zich dat Toscane de wijnliefhebber héél wat te bieden heeft. De variatie aan producten, de geschiedenis, het artesanale vakmanschap van veel van de lokale wijnhuizen en de smaak van de Sangiovese die perfect samengaat met vooral vlees- en wildgerechten maken van Toscane een toonaangevende wijnregio op wereldwijd niveau met ongekende mogelijkheden en ontdekkingen.

www.anteprimetoscane.it/AT/landing

Tagged with: Italië, Toscane.